Soğuk Savaş – Zimna Wojna – Cold War (2018)

Yönetmen: Paweł Pawlikowski

Yıldızlar: Joanna Kulig, Tomasz Kot, Borys Szyc

Ödüller: Cannes F.F. - En İyi Yönetmen, Avrupa Film Ödülleri - En İyi Kurgu, Camerimage F.F. - Gümüş Kurbağa

Bence: Ida (2013) ile Yabancı Dilde En İyi Film Oscarı’nı alan Paweł Pawlikowski, 1950 Polonya’sında filizlenip Avrupa’da soğuk savaşın iki kampı arasında 15 yıl boyunca mekik dokuyan tarihi romantik draması Soğuk Savaş ile  Cannes’dan En İyi Yönetmen ödülü kazandı. Soğuk Savaş, komünist hükümetin Polonya halk müziği ve danslarını yeniden parlatmak üzerine başlattığı bir program vesilesiyle tanışan, orkestra şefi Wictor (Tomasz Kot) ile onun sayesinde gruba dahil olup yükselen Zula’nın (Joanna Kulig) aşk hikayesi üzerinden dönemle de ilgileniyor. Kahramanların ikisi de kuvvetli karakterler olmalarına rağmen, soğuk savaşın kurduğu mekanizmalar ve dinamikler sıkça nitelik değiştiren ilişkilerinde en az Wictor ve Zula’nın kendileri kadar belirleyici.

Filmin Ida’daki gibi siyah-beyaz ve yüksek kontrastlı biçimi; televizyon öncesi dönemin favorisi dar 4:3 en-boy oranı; müzik ile uyumuyla öne çıkan kurgu ile Pawlikowski filmin her ögesinde ve hamlesinde kendisini seyirciye hissettiriyor. Kendini belli eden ölçek kullanımı, gür sesli kompozisyonlar ve çerçeveleme tercihleri – aşırı baş boşluğu ile yaratılan koca dünyada yalnızlık hissinden, dar çerçeveleme içinde sadece iki ana karakterin yüzleri üzerinden onları dünyadan kopartmaya geçişler vs. - üzerinden kendini izleyiciye sürekli gösteren baskın yönetmenlik biçiminden Cannes jürisi hoşlanmış olmalı.

Soğuk Savaş, türünün geleneğinin ötesindeki ritmini dinamik dengesine borçlu: Film; gidişat iyiyken kötüye, kötüyken iyiye meylederek bir ortalama etrafında salınıyor ve zor zamanlarda iyimser, huzura yaklaşınca hayata kötümser bakan dengeleyici bir göze sahip... Soğuk Savaş’ın içkin dinamizmi sayesinde yarattığı atmosferlerin de ömrü uzun, dramatik kurgu yavaşlasa bile film yavaşlamıyor.

Pawlikowski’nin, Ida (2014), Dovlatov (2018) ve Loving Vincent’ın (2017) görüntü yönetmeni Lukasz Zal’ın ile beraber kurduğu ve müzik ile güçlendirdiği atmosfer filmin akışına çok uygun bir yatak oluşturmuş. Ancak, Soğuk Savaş’ı tanımlayacak  tercihini uzun yıllara yayılan öyküden, olay örgüsünü kurgularken yapmış: Seyirciye; iki karakterinin sıradışı hayatlarındaki zirveleri, kırılmaları, dönüşüm yaşandığı dönemleri göstermek yerine, kırılmaların ertesinde kurulan yeni düzenlerin en sıradan anlarını veriyor. 10 yılın en büyük anlarını ve kırılmaları izleyiciye kendi zihinlerinde kurduruyor. Birbirinden oldukça farklı uzun soluklu dönemler-düzenler içinde yeniden şekillenen Wictor-Zula ilişkisini izleyiciye parçalatıp aralarındaki sabit kalan özü ve dönemin etkisiyle değişime uğrayan parçaları birbirlerinden ayırtıyor...

Çoğu ana akım filmde – Hollywood sineması ürünlerinin neredeyse tamamında- öykünün daha hareketli, heyecanlı, dönüşümün gerçekleştiği anlar ekrana taşınır. Yani, Pawlikowski’nin uygulamasının tersi tercih edilir. Hapisten kaçmalar, evlilikler, ayrılıklar, tartışmaları, sırların ortaya dökülme anları, patlamalar vs. olay örgüsüne dahil edilerek, aralardaki nispeten düşük profilli ve olaysız dönemler izleyicinin hayalgücüne bırakılır. Pawlikowski’nin izleyicinin biçimsel beklentisine aykırı olay örgüsü oldukça riskli – beklediğini göremeyen seyircinin rahatsızlık duyması ve yabancılaşma yaşaması olası ancak anlaşılan Pawlikowski zaman zaman tam da bu rahatsızlığı vererek seyircinin konfor alanını yapılabilecek en yumuşak şekilde altından almak istiyor. Bu tercih dramatik kurgunun bazı düğümlerini ya da ara hikayelerini de ekrandan uzak tuttuğundan Zula-Wiktor ilişkisinin bazı bölümleri de karanlıkta kalıyor ve bu boşlukları kendi varsayımlarıyla doldurmak yine izleyiciye düşüyor. Böylece Soğuk Savaş her izleyici için, izleyicinin kendisi tarafından kişiselleştirilmiş oluyor.

Zula ve Wictor, Pawlikowski’nin kendi anne babasından yola çıkarak oluşturmuş; dolayısıyla aşk hikayesinin kendine has ve öznel bir perspektifi var. Karakterlerin bazı akıl sır ermez kararları “gerçek, kurgudan tuhaftır” düsturuna ve öykünün gerçeklerden beslenmiş olmasına bağlanabilir.  Öte yandan Pawlikowski, günümüz Doğu Avrupalı yönetmenlerinin filmlerine bir ucuna sokmaya bayıldıkları soğuk Savaş dönemi komünist yönetimlerinin ahmakça işleri ve özneyi boğan uygulamalarına, dönemin çatışmalarına ve insanı belli kalıplara zorlayan sisteme uzanarak en büyük resimle ilgili konuşuyor – öznel tecrübesini büyük resimle ilgili konuşmak için bir yapı taşına dönüştürmüş. Soğuk Savaş’ın özgürlük-tutsaklık ile ilgili de söylemek istedikleri var: Yine modernist yaklaşımlardan uzak durarak bu kavramların öznelliği üzerinde duruyor ve herkese duyuracağı tek bir cevaba karşı bir mesafesi var. “Özgür olmak için sınırlanma” seçimini övüyor.

Puan:

Siz ne Düşünüyorsunuz? Filmle ilgili tartışma sayfasına ulaşmak için tıklayınız. 

Çok seslilik her zaman daha iyi!