Yolda Edebiyat

Steinbeck’in Gazap Üzümleri gibi ümitsizlik sarmallarını iskelet edinen kimi örnekler bir tarafa, yol hikayelerinin harcında keşfetme heyecanı ve yeninin ümidi sıklıkla bulunur. Yol ve yolculuk döngüsel olmadıkça veya yazar bu iyimserliği kullanarak son bir bükümle hayal kırıklığı yaratma amacı gütmedikçe bu atmosferden uzaklaşmak kolay olmaz.

Türün doğası gereği yol romanlarında içsel bir hareket ve içsel değişim enerjisi vardır; yazar bunların yaratılmasını türün sihrine ve kitabın kendisine bırakıp edebi kaynaklarını kitabın başka alanlarına yönlendirebilir. Romanın doğal hali enerjik ve tempolu iken; yazar için akıntıya direnç göstermek, fren yapmak veya dramatik kurguya bir atalet yüklemek seçenekleri bir araca, bir güce dönüşebilir.

Yol romanının beraberinde getirdiği yeninin gücü, modern insanın kaygısının temelinde yatan kayıtsızlık ve çürümenin yazarın inisiyatifiyle kapının dışında bırakılmasına fırsat verir. Bazı yol romanlarının okuru dinlendirmesi bundandır. Ancak yol romanları varoluşsal kaygıyı ayrıştırdıktan sonra, kapı dışına koymayıp merkezine çekebilirler. Bu durumda yol romanı, okuyucuyu kendi kaygısına yabancılaştırıp kendi dolayımı dışında bir dolayımla varoluşsal kaygı ile bir ilişkiye geçmesine olanak verecektir.

Yol romancısının önüne serilen tüm bu araçlar  bilabedel ortaya çıkmaz; yol romanı zamansallığa mükelleftir. Yol romanında ‘hikaye-zaman’da ileri ve geri hareketler olabilir ancak kitabın bütününe bakılınca olaylar ve düşünceler yönlüdür, sıralıdırlar ve dolayısıyla yol romanları sıklıkla sıkı sıkıya zamansaldır. Yol romanlarını zamanın nüfuz alanı dışında üretim yapmaya zorlamak için büyük yatırımlara ihtiyaç duyarlar.

Kaynak: sabitfikir Mayıs 2020, Kararsız Okur-idefix