Afrika Edebiyatı
2021 Nobel Edebiyat Ödülü’nü Tanzanyalı Abdulrazak Gurnah kazandıktan sonra, Afrika’dan çıkan edebiyata meraklı karasız okurlar için bir sayfa hazırlayalım istedik. Kara kıtanın dört yanını ziyaret ettik.
1- Adınla Hayat Başlar – Zakes Mda
a. Çoğu şiirlerini, oyunlarını ve romanlarını Güney Afrika’nın uzun, yavaş ve acılı ırkçı Apartheid döneminden geçiş süreci esnasında yazdı. Yerel ve siyahi Mda’yı , Dünya’ya daha beyaz bir metafizik alandan bakan Coetzee ile beraber okumak çok eğlenceli olabilir.
b. “Hiç kimse hiçbir hikâyenin sahibi değildir. Hikâyenin sahibi topluluğun kendisidir ve topluluk, hikâyeyi uygun gördüğü biçimiyle söyler.”
c. “Size söylüyorum anneler ve babalar, dışarıda ölüm var. Böyle giderse yakındır, doğumun bile ölümünü göreceğiz.“
2- Parçalanma - Chinua Achebe
a. Kolonizasyonu işleyen bir modern trajedi
b. “Büyüleyici bir yazar. Yirminci yüzyılın en iyilerinden.” - Margaret Atwood
c. “Eneke kuşu, insanlar ıskalamadan vurmayı öğrendiğinden beri konmadan uçmayı öğrendiğini söyler.”
3- Afrikalı Çocuk – Camara Laye
a. "Herkes kendi kaderini yaşar küçüğüm. Kimse bunu değiştiremez."
4- Sessizliğe Hayranlık – Abdulrazak Gurnah
a. 2021 Nobel Edebiyat Ödülü
b. Akademi "Kültürler ve kıtalar arasında sömürgeciliğin etkilerine ve mültecilerin kaderine yönelik tavizsiz ve merhametli tavrı" nedeniyle övdü.
c. "Basmakalıp betimlemelerden uzak duran Gurnah'ın romanları gözlerimizi, dünyanın başka yerlerinde, insanların pek de aşina olmadığı, kültürel olarak çeşitlendirilmiş bir Doğu Afrika'ya bakmamızı sağlıyor."
5- Aradaki Nehir - Ngũgĩ wa Thiong'o
a. Kenya’da 50’lili yıllardaki olağanüstü hal ve bağımsızlık mücadelesi üzerine
b. “İnsanın kafasını koyup uyuduğu yerden başka bir yeri yoktur. “
6- Kintu - Jennifer Nansubuga Makumbi
a. Günümüz Uganda’sındaki en büyük etnik grup Baganda tarihine ve mitolojisine dayanan nesiller boyu süren lanetler üzerine
7- Hafıza Defteri – Pettine Gappah
a. Zimbabve’de cinayetten hüküm giyip hapishanede idamını bekleyen albino kadın Memory’nin geçmişle geleceği aynı kadere ortak eden hikayesi.
b. ”Affetmek istemedim, çünkü hatırlamak istemedim.”
8- Amerikana - Chimamanda Ngozi Adichie
a. Irk meselesine Afrika’dan bakıyor
b. ”Hoş ve risksiz giysileri, hoş ve risksiz mizah anlayışlarıyla hepsi birbirine benziyordu ve diğer üst-orta sınıf Amerikalılar gibi, "harika" sözcüğünü fazlasıyla sık kullanıyorlardı.”
9- Nağmeler Sokağı – Leila Abuela
a. İngiliz mandası sonrası Sudan’daki etnik/dini topluluklar arası gerilimleri ve kültürel alandaki yaşan tarzı çekişmelerini bir aile trajedisi üzerinden tartışıyor.
10- Yalnız Ağaçların Şarkısı –Yaa Gyasi
b. “Küçüklüğünde babası ona siyahilerin köle gemilerinde getirildiklerinden dolayı suyu sevmediklerini söylemişti. Siyahi bir adam ne diye yüzmek isteyecekti ki? Okyanusun dibi zaten siyahilerle kaplıydı.”
11- Kutsal Gece – Tahar Ben Jelloun
a. “Biz neysek zaman da odur. Yüzümüzdedir, suskunluğumuzdadır, bekleyişimizdedir. Sabrın ve durgun günlerin süresini hak edelim.“
12- Woodworm Üçlemesi - Tade Thompson
a. Uzaylı istilası esnasında uzaylı Homianlarla Nijerya halkı arasında ilişki üzerinden kurulmuş bir Afrikalı bir bilim-kurgu üçlemesi
b. “Açık bir radyo var, pilli ve güneş enerjili, müşterileri eğlendiriyor. Amerika ve 2020’lerdeki ekonomik çöküş hakkında bir program yayını yapıyor.“
13- Unutmanın Genel Teorisi - Jose Eduardo Agualusa
a. Angola’nın bağımsızlık, öyküsüyle beraber; apartman dairesinin kapısına duvar örüp otuz yıl boyunca yalnız kalmaya çalışan adamın hikayesi…
b. “Herkesin gördüğü, görünmez olur.“
14- Tatlısu - Akwaeke Emezi
a. Tek bedendeki farklı kişiliklerin ağzından bir bildungsroman
15- Yarın 20 Yaşında Olacağım - Alain Mabanckou
a. ”Her gece aynı şey oluyor. Gözlerimi kapamadan önce çok uzaklardaki ülkeleri düşünüyorum. Sonra uyur uyumaz o ülkeden insanlar geliyor ve konuşuyoruz. Bana nereden geldiğimi sormuyorlar çünkü rüyalarda herkes eşittir.”
16- Uzun Bir Mektup – Mariama Ba
a. "Yıllar boyunca yaşamın gerçekleriyle boğuşurken rüyalar ölse bile, hatıralarımı bozulmadan saklıyorum.”
17- Barbarları Beklerken - J. M. Coetzee
a. 2003 yılında Nobel Edebiyat Ödülü
b. 1970’li yılların Güney Afrika’sına işaret eden bir zorbalık öyküsü
c. “ ’Hiçbir şey hayal edebileceklerimizden kötü olamaz’ diye mırıldanıyorum. Beni duyduğunu belli eden bir işaret yapmıyor. Kanepeye çöküyor, onu esneyerek yanıma çekiyorum. ‘Anlat bana,’ demek istiyorum, ‘bunu bir sır gibi saklama, acı sadece acıdır, o kadar,’ ama sözcükler benden kaçıyor. Kollarım ona dolanıyor, dudaklarım kulak deliğinde, konuşmaya çalışıyorum; sonra karanlık çöküyor.”
18- Balıkçılar - Chigozie Obioma
a. “Birçok şeyin sonu ne kadar belirsiz olsa da genellikle başlangıcına benzer.”
19- Şavi’nin İğfali - Buchi Emecheta
a. Post-kolonyal edebiyat
b. “Senin gibi küçük bir kız için ne korkunç bir kader, kızım. Ama kelimeler çaput gibidir; o tarafa atarsan oraya gider, bu tarafa atarsan buraya gelir."
20- Kuzeye Göç Mevsimi - Tayyib Salih
a. Edward Said Kültürel Emperyalizm adlı incelemesinde Salah’ın kurgusunun bilinçli bir şekilde Joseph Conrad’ın Karanlığı Yüreği romanını izlediğini ve tersine çevirdiğinden bahseder. Kuzeyden güneye ve güneyden kuzeye olan müdahale ve geçişler, Conrad’ın çizdiği sömürgeci gidiş-geliş yörüngesini genişletip kabarıklaştırır.
b. "Yıkabilir ve yapabiliriz; istersek güneşin kibrini kırabiliriz."
21- Aç Yol - Ben Okri
a. “Artık bir bakıma babam denince aklıma karanlıkta tek başına içilen sigara gelir olmuştu”
22- Afrika’ya Dair – Wole Soyinka
a. Soyinka, edebiyat alanında Nobel ödülü kazanan ilk Afrikalı.
b. “Afrika, barındırdığı ülkelerin sınırlarını hiçbir zaman kendisi çizmemiştir; bu sınırlar ona başkaları tarafından aşağılayıcı bir şekilde dayatılmıştır.”
23- Uganda Günceleri - Moses Isegawa
24- Gözyaşı Kapısı – Abraham Verghese
Kaynak: sabitfikir Kasım 2021, Kararsız Okur-idefix