Japonya’dan Edebiyat
Japonya’nın dar pencereden edebi, daha geniş bir perspektiften bir bütün olarak sanatsal üretimine arkeolojik perspektiften bakıldığında, önce Çin ile daha sonraları Batı ile paradigma kaymalarına neden olabilecek kadar güçlü etkiler bırakan alışverişlerin yaşandığını görüyoruz. Dünyanın geri kalanına nispetle değer ve saygı gören Japon edebi sanatlarının yüksek çeşitliliği; Japon edebiyatının okura alan açan ve belirsizliklerden değer yaratan doğası ve ahlaki ya da düşünsel perspektiflere oranla Japon edebiyatında geleneksel olarak duygusal bakışın ağırlığı Japon edebiyatının karakteristik özellikleri arasından belirleyici ögeler olarak öne çıkıyorlar. Tabii bu çeşitlilik içinde bolca istisna bulmak da mümkün.
Japon sanatı, tarih boyu, hayatı en yüksek kesinlikte taklit etmek yerine üzerine düşündüğü tartışmayı zihinler arasında taşımayı öncüler ve ideali bir kenara bırakıp zihinler arası aracısız köprüler kurmaya yatırım yapar. Japon sanatının, tüm dünyada sanatın seyrini, baktığı yönü değiştiren akımları besleyen birikimini Japon edebiyatı da tininde taşıyor – Ukoyo-e’lerin başta post empresyonistler olmak üzere modern sanata olan etkisini hatırlayalım. Japonya’da sadece şiir, romans ya da roman gibi dünyanın her yerinde önem atfedilen türlerin değil, dünyanın diğer köşelerinde tarihsel olarak çoğunlukla tepeden bakılan gezi yazıları, günceler, deneme gibi türlerin de tarihsel olarak saygı gördüğünü, entelektüel çevrelerde üretilip tüketildiği biliyoruz. Bu birikim ve perspektifle beraber, Japon edebiyatının tarihsel çeşitliliği düşünüldüğünde Japonya’nın günümüzde edebi ve sanatsal bir sıklet merkezi olması şaşırtıcı değil.
Japon edebiyatında geçmişe doğru ilerledikçe, sembolizm ve belirsizlik sisinde yön bulmak için kültürel ve dönemsel ögelere hakimiyetin bir bariyer olarak yükseldiğinden bahsedilebilir. Ancak, Japon edebiyatını yakın tarihte ve bugün tanımlayan ulaşılması görece daha kolay derinliği, okurun aktif katılımını gerektiren güçlü köklerine ve dünya edebiyatı ile dengeli alışverişine bağlanabilir.
Japonya edebiyatının Türkçe dili ile buluşması son yıllarda hızlandı. Biz de hem Japon edebiyatı ile tanışmak isteyenlere hem mevcut ilişkisini derinleştirmek isteyenlere seslenecek bir Kararsız Okur ile karşınızdayız.
Kaynak: sabitfikir Eylül 2020, Kararsız Okur-idefix