Kalabalık ve Gür Sesli Tiyatronun Gübresi Olarak Tek Başına, Sessiz ve Derin Edebiyat
Tiyatro; onca dinamizmine, kalabalıklığına, kolektifliğine ve birden çok duyuya seslenen heyecanının yarattığı enerjisine rağmen sonunda edebiyata ve edebiyatın daha dingin, yalnız ve bireysel yaratımına tarih boyu ihtiyaç duymuş. Tüm sanat dalları, en azından sanatçıların içinde bulunduğu toplumları, yaşam alanlarını ya da rüzgarları dönüştürerek birbirlerini bir kapalı devre sistemin parçası olarak etkiliyorlar; edebiyat ile tiyatro özeline inildiğinde etkileşimi sağlayan besleme kanalının daha dolaysız ve daha kalın olduğu ve kanalın debisinin daha yüksek olduğu aşikar. Tiyatronun, edebiyatın verimli derinliğinin içinden üzerine uydurduklarını alıp, içindeki çarkların iş birliğiyle işleyerek eseri tamamen sahiplendiğine de az şahit olmadık.
İşte bu ay bu ilişki üzerinden kararsız okurun kafasını temizleyelim dedik ve tiyatrodaki edebiyat uyarlamalarının yanı sıra tiyatro eseri olarak yazılmış olmasına rağmen okunması edebi tatmin sağlayan eserleri de kapsayan bir seçki oluşturmaya çalıştık. Edebiyat-tiyatro geçirgenliğin yüksek olduğu bir alan olduğundan kendisini iki tarafta birden gören eserleri ve bu ilişkinin kıyısında durmayı seçen ustaları tarihsel bir perspektife oturttuk.
Sergi, birbirlerinden bağımsız eserlerden müteşekkil değil. Sanatın her alanında olduğu gibi, edebiyat-tiyatro sınırında da “üstüne koyma” değerli; bu anlamda pek çok eser /sanatçı birbirlerini beslemişler. Bu beslenme kanallarını da paylaştık ki, okurlara dönemler arası yürüyebilecekleri koridorlar açılmış olsun.
Kararsız okurun rahat ettirmek için, sadece kronolojik, tarih kokan bir dekorasyon, düzenli odalar ve şık koridorlar da yetmeyecekti. Bu nedenle seçkiye dahil olan eser-yazar çiftlerine; bazen eserle ilgili detaylar, bazen okurun yazarı yakalamasına yardımcı olacak yazarın hayatından anekdotlar, bazen alıntılar, bazen başka ustaların eserler ya da yazarlarla ilgili sözleri ve benzer anahtarları iliştirildi.
Shakespeare’e yazdıran adam - Burbage
Genelevin tam karşısındaki Globe tiyatrosunun sıkışık düzende yerleştirilmiş iskemleleri genelevden çıkan müşteriler içindi. İki kanatta bulunan localara girebilmek içinse o dönemin sosyal piramidinde iki üç basamak yukarıya ait olmak gerekiyordu. Sahnenin neredey se içine, kıyısına yerleştirilmiş koltuklar ise bir servet değerindeydi. Shakespeare Globe’a ilk yanaştığında kapıya gelen atları bağlıyordu. Sonra kendini içeriye attı ve figürasyanda da olsa aktörlük kariyerine başlamış oldu. Shakespeare’in aktörlük kariyeri devam ederken o dönemde yaşanan oyun kıtlığını gördü ve oyunlar yazmaya başladı. Sonunda kendi kumpanyasını kurdu.
Richard Burbage – Shakespeare’in birçok eserinin sebebi mevcudiyeti bu beyefendidir. Burbage, Shakespeare’in jönüydü ve yıllar geçip Burbage artık mevcut oyundaki rölü için yaşlandığında Shakespeare aktörü değiştirmek yerine oyunu değiştirdi ve yeni oyunlar yazdı.
Shakespeare oyunlarındaki erkek başrol karakterlerinin tercih edilen yaş aralıkları şöyledir: Romeo ve Juliet’te 16-25 yaşlar arası, Hamlet’te 20-30 yaşlarında, Othello’da 30’larında, Kral Lear’da 40’larında ve Fırtına’da 50’lerine.
Sahaf Sahaf Define Avı
Anton Çehov 17 yaşındayken ailesi, borçları sebebiyle Çehov’un büyüdüğü evi kaybederler. Aile evi boşaltırken, evin yen sahibi Çehov’un yeğenine ders vermesi karşılığında kalabileceğini söyler. Ailenin geri kalanı kaçar, Çehov kalır ve “Öksüzlük (Platonov)” isimli oyununu yazar.
44 yaşına ulaşamadan tüberkülozdan ölen anton Çehov ardında 6 büyük oyun bırakır: Vanya Dayı, Vişne Bahçesi, Üç Kız Kardeş, Martı, İvanov, Bir Evlenme Teklifi.
Bu 6 oyunun başkarakterlerinin hepsi Öksüzlük’ten çıkmadır. 17 yaşındaki Çehov’un bu piyesi sonraki tüm oyunlarına analık yapmıştır. Öksüzlük Türkçe’ye çevrildi (çev. Huraman Nevruzova) ancak baskısı tükendi. Çehov’un tüm karakterlerinin ham halini hep beraber görmek için sahaf sahaf gezmeye değer.
Kaynak: sabitfikir Ekim 2016, Kararsız Okur-idefix