Tolstoy Olmak: Tolstoy’u Etkileyen Yazarlar ve Kitaplar
Gerçekçilik akımının karakteristik özelliklerine bakıldığında; insanı merkezcilik, toplumu hedef alan bir yönelim ve hakikatle ilişki için kurulup kullanılan gözlem ilkeleri öne çıkar. Modern toplum hayatı ve bu hayat içinde yüklenmiş sosyal insan nesnel bir bakışla sanat eserine yerleşir. Gerçekçiler, “özel” yaşamlardansa toplumun ortasından; her katmandan ve ortamdan sorunlarla ilgilenirler ve bu nedenle de orta ve alt katmandan merkez karakterlere, sorunlara ve hikayelere gerçekçi eserlerde daha sıklıkla rastlanır. Olayların kendisi kadar, insanı saran ya da kuran yapıların insan psikolojisi üzerindeki etkileri ve olayları yaşayan insanların psikolojilerindeki değişimler de bu akıma dahil eserlerin sıklıkla konusu olur. Sadece cismani dünyadaki bağlantısallıkla yetinmeyip iç gerçekliği ortaya çıkarmaya çalışan eserler, gerçekçiliğin bir alt türü olarak, çoğunlukla psikolojik gerçekçilik akımına dahil edilir. 1870’lerde yaşadığı ruhsal buhrandan bir hristiyan anarşist ve pasifist olarak çıkan Lev Tolstoy psikolojik gerçekçiliğin en büyük yazarı kabul edilir.
Anna Karenina ve Savaş ve Barış gibi edebiyat tarihinin en büyük eserlerinden bazılarını üreten Tolstoy; gerçekçi bakışının üstüne şüphecilik ve dogmatizm arasında gidip gelen merakıyla insan tecrübesini edebi yollarla araştırmanın yeni yollarını keşfetti. Kendi üretiminin ötesinde, modern romana kendi yolunu çizmesi için etkili araçlar sağladı. Woolf’tan Joyce’a romanın zirvesini kuracak yazarlara yolu döşedi. Etkisi sanat evrenin ötesine taştı; “Şiddetsiz Direniş” bakışı ile Mahatma Gandi’den Martin Luther King Jr.’a pek çok tarihi figürü etkiledi ve dolayısıyla Dünya tarihine kendi gölgesini düşürdü.
Şanslıyız ki Tolstoy, yaşamı sırasında bir kendisini etkileyen yazarlar listesini yaptı. 50 eser seçti ve bunları “etkisi büyük”, “etkisi çok büyük”, “müthiş etkili” diye etiketledi. Bu ay sabitfikir’de dosya konusu Tolstoy olunca, Kararsız Okur’a “Tolstoy olma”nın reçetesine iskelet teşkil edebilecek bu listeden – ve Tolstoy’un kendi listesine almaya imtina ettiği ancak eserlerinde izini bulabildiğimiz birkaç yazardan- oluşan bir seçkiyi konuk ettik.
Liste:
1. İtiraflar - Jean-Jacques Rousseau
a. “Düşünmeye başlamadan önce hissetmeye başladım. İnsanoğlunun ortak kaderidir bu.”
b. Tolstoy, boynunda Rousseau resmi olan bir madalyon taşıyacak kadar Fransız düşünürü idealize etmişti.
c. İtirafların yanında Rousseau’dan Emil ve Yeni Heloise’de Tolstoy’un listesindedir.
2. Zamanımızın Bir Kahramanı - Mihayil Yuryeviç Lermontov
a. “Bütün insanları sevmeye hazırdım, ama hiç kimse anlamıyordu beni. Böylece kindar biri oldum.”
3. Haydutlar – Friedrich Schiller
a. “Cesaret tehlikeyle büyür, güç baskı karşısında yükselir.”
4. Yevgeni Onegin – Aleksandr Puşkin
a. “Neye yarar verimsizce tartışmak çağla?
i. Alışkanlık bir zorbadır arasında insanların”
b. Puşkin’in Tatyanası, Tolstoy’un Anna Kareninası ile en çok karşılaştırılan Rus kadın kahramandır.
5. Avcının Notları – Ivan Turgenyev
a. "İnsan her felakete dayanabilir; çaresi bulunmayacak dert yoktur."
b. Romanlarında tıkandığı zamanlarda Turgenyev’in “karakterlerinin iç dünyasına ışık tutmaktaki olağan üstü yeteneği” Tolstoy’a ilham verdi
6. İlyada – Homeros
a. “Gerçekten ne aradığınızı bilmediğiniz için bulduklarınızın bir değeri olmuyor.”
b. Tolstoy’a göre Homeros, bir kültüre has bakışlar, tavırlar ve geleneklerin bir tarihi olay etrafında resmini yapıyordu.
7. Phaidon – Platon
a. Anna Karenina’yı yazmaya başlamadan Eski Yunanca öğrendi ve burada Platon üzerinden Sokrates ile ve kendince hakikati doğrudan söylemek yerine süreci önemseyen “Sokratik Metot” ile tanıştı.
b. “Sokrates: ‘Tamam, birinci noktada anlaştık. Bu durumda felsefeci, ruhunu ve bedenini mümkün olduğunca ayırıyor, bu açıdan diğer insanlara benzemiyor.’"
8. Anabasis – Ksenophon
a. Yunan filozof, yazar, tarihçi ve asker Ksenophon’un ünlü eseri Anabasis, Heredot Tarihi ve Amasyalı Strabon’un seyahatnamesi ile birlikte dünyanın ilk gezi yazılarından biridir.
9. İçsel Huzur İyi Bir Yaşamın Kapsını Açar – Epiktetos
a. “Başkalarından beklediğiniz hiçbir şey, kendi yaratacağınız erdem kadar değerli değildir.”
10. Herman’la Dorothea – Johann Wolfgang Von Goethe
a. “Hayata yeniden başlamak, her şeyi yeniden yoluna koymaya çalışmak herkese nasip olmaz.”
11. Sefiller – Victor Hugo
a. “Hiçbir şey yenmek kadar saçma olamaz ; gerçek zafer ikna etmektir.”
b. İnsanlar arası birlik ve kardeşliği öner çıkarmasını Tolstoy över.
12. Middlemarch – George Elliot
a. “Doğru yerde kullanılan bir sözcük her zaman bir güç kaynağıdır ve kesinlikle niteliğini eylemlerimize de iletir.”
13. Düşünceler- Blaise Pascal
a. Tolstoy Anna Karenina’yı yazarken girdiği ruhsal bunalımlardan Pascal(‘ı yeniden) okuyarak çıktığını söyler. Tüm yakınlarına kitaplarını önerir, zaman zaman da kamuya Blaise Pascal okumaları yapmıştır.
b. “İnsanın ilahlık taslaması ne saçma iş! İnsan en gülünç kahraman!”
14. Yol ve Erdem Öğretileri - Lao Zi
a. Kendi ürettiği takvimlere kitaplarından alıntılar koyacak kadar Zi’yi önemserdi.
b. “İnsanları öyle sevin ve idare edin ki
i. Hiçbir şeyi bilmenize lüzum kalmasın”
15. Karamazov Kardeşler – Fyodor Dostoyevski
a. Tolstoy – Dostyevski’nin kendisine olan yaklaşımının aksine- Dostoyevski’yi kendisini etkileyen isimler arasında saymaz – ünlü listesinde de yer almaz. Ancak günümüz akademisinde, Tolstoy’un eserlerinde şüpheye yer bırakmayacak açıklıkta Dostoyevski etkileri olduğu düşünülmektedir.
b. “Hayat iyi. Biz kötüyüz, ama hayat iyi.”
16. Ölü Canlar - Nikolay Gogol
a. “Yeryüzünde tabiat zenginliği içinde tek başına bir hayat sürmekten, arada bir kitap okumaktan daha zevkli ne olabilir?”
17. Walden - Henry David Thoreau
a. “Su başında durmuşuz çınar, ben, kedi, güneş ve ömrümüz...”
18. İsteme ve Tasarım Olarak Dünya - Arthur Schopenhauer
a. Schopenahuer’in felsefesinin ilkesel bir kavramı irade kavramıdır. Dünyanın özü ve gerçekliği iradeyken fenomenlerden oluşan dünya da tasarımdan başka bir şey değildir. İrade, kendini bir zorunluluk olarak gösterir ve kötümserliğin kaynağı da esas olarak budur. İnsan, tamamen kurtulamayacak olsa da istencin emrine boyun eğerek acı ve kederden kısmen kurtulabilir. Tolstoy, Schopenhaur’in bu bakışını bir tür kadercilik üzerine oturtmuştur.
19. Binbir gece masalları – Anonim
a. Tolstoy, Binbir Gece Masalları’nı; İncil’deki Hz. Yusuf’un hikayesi, Puşkin şiirleri, Rus halk öyküleri ile beraber kendisini çocukken etkileyen eserler arasında sayar.
20. Karşılıklı Yardımlaşma - Pyotr Kropotkin
a. “Neredeyse tüm tarihsel belgeler aynı karakterdedir; barış ihlalleriyle ilgilidir, barışla değil. Öyle ki en iyi niyetli tarihçi bile, tarif etmeye çabaladığı döneme dair bilinçsizce yanlış bir tablo çizer.”
21. Tom Amcanın Kulübesi - Harriet Beecher Stowe
a. “İnsan ruhu ağır bir yük altında dayanılması olanaksız bir hale gelene dek ezildiğinde, bir an gelir, bedensel ve ahlaki bir yüreklilik ruhun imdadına yetişir. Bu nedenle de en ağır bir neşe ve yüreklilik dalgasının geri dönüşüne önderlik eder.”
22. Duygusal Bir Yolculuk – Laurence Sterne
a. “Seyahat etmenin faydası da budur, yaşama sanatı açısından, çok sayıda değişik insan ve yaşam tarzı görmenin bize karşılıklı tahammül ve hoşgörü öğretmesi. Karşılıklı hoşgörü de bize karşılıklı sevgiyi öğretir.”
23. Madame Bovary – Gustave Flaubert
a. “Ama siz beni unutacaksınız, bir gölge gibi geçip gideceğim.”
b. Tolstoy’un karısına yazdığı mektuplardan Flaubert’i değerli bulduğunu biliyoruz ancak Anna Karenina’yı bir anti-Madame Bovary olarak görebiliriz. Flaubert’in herhangi bir eseri Tolstoy’un listesinde yer almaz.
24. David Copperfield – Charles Dickens
a. “İnsan her felakete dayanabilir; çaresi bulunmayacak dert yoktur."
b. Tolstoy, Dickens’ı sınırsızca ve her fırsatta över. David Copperfield’ı “Gerçek bir keyif” olarak nitelendirir ve Dickens’ın kitabı, üçlemesinin ilk kitabı Çocukluk’a doğrudan ilham verir.