70’ler ve Tutunamayanlar’ın On Yılı
Tutunamayanlar’ın 50. yılında, Atay’ın Opus Magnum’unun yayımlandığı dönem üzerine eğilmenin değerli olacağını düşündük ve 70’lerin edebiyat ve düşünce dünyası üzerine bir Kararsız Okur yaptık. Dönemi tanımlayacak kitapları bir araya getirdik.
60’lardaki deneysel savrulmadan, baskılanan süperegonun gevşettiği cıvatalardan ve yıkılan son tabulardan sonra; ütopyaların çöküşü ve zayıflayan toplumsal umudun da etkisiyle eski usul anlatılar 70’lerle birlikte sessiz sedasız tekrardan görünür olmaya başladı. 60’larda doğup havada kalan hayallerin doğurduğu hayal kırıklığının da bir yansıması olarak hiciv ve küçümseyen mizah yeni bir savunma mekanizması olarak edebiyatta da devreye girdi; Kurt Vonnegut eserleri bunun tipik bir örneğiydi. Zor geçen yüzyıl boyunca toplumsal bilinçdışında biriken diş çürükleri, toplumsallığın momentum kaybı ile birlikte “korku” türünün hortlamasına neden oldu ve 70’lerin sonuna doğru güçlenip tam manasıyla 80’lerde sinemada patlayacak türün edebiyat ayağı 70’lerin başlarında zirve yaptı. Kurumlara olan güvenin sarsılması, skandallar ve haber uçuranlar ile ilgili hem kurgu hem kurgu-dışı eserlerde bir patlamaya neden oldu. Ütopyaların ve kahramanların – ve dolayısıyla değişime olan inancın- çöküşü eleştirel teorinin yeni dalgasının ve tek perspektifi reddedecek post-modern düşüncenin önünü iyice açtı. Guattari ve Deleuze’ün psikanaliz ve kapitalizm ilişkisi üzerine yazdığı polemik kitabı Anti-Ödipus da modernitenin kurduğu özneleri nasıl disipline ettiği üzerine Foucault’nun yazdığı Hapishane’nin Doğuşu kitabı da 70’lere damga vuran düşünce çabaları olarak öne çıkar. 70’ler yeni farkına varılan illüzyonları düzeltmek, yıkıntıların molozunu kaldırmak adına elden pek bir şey gelmez diye düşünenlerin (Derrida’lar, Foucault’lar vs); kaçış çizgileriyle ve öznelik yerine bireyleşmeyi önererek yeni umutlar sunanların (Guattari’ler, Deleuze’ler -ve belki yine Foucault- vs); ile mevcut kapitalist sistemle bireyselleşerek barışmanın yollarını önerenlerin (Ayn Rand’lar, Friedman’lar vs.) aynı dönemde yükselebildiği bir kendine has, düşünsel olarak fırtınalı bir dönemdi. Bu dönemin kalıcı ürünlerinden oluşan, Ağustos sıcağı gibi bir Kararsız Okur hazırladık.
1. En Mavi Göz - Toni Morrison
a. “Annemin öfkesi beni aşağılıyor, sözleri yanaklarımı sıyırıp geçiyor, ağlıyorum.”
2. Las Vegas’ta Korku ve Nefret - Hunter S. Thompson
a. Yıkılan Amerikan rüyası üzerine bir modern klasik
b. “Kendinden bir canavar yaratan, insan olmanın acısından kurtulur.”
3. Şampiyonların Kahvaltısı – Kurt Vonnegut
a. “Bitkinsiniz, moraliniz bozuk," diye okudu Dweyne. "Neden olmayasınız ki? Makul olması düşünülmemiş bir evrende sürekli mantığını kullanmak zorunda olmak tabii ki çok yorucu.”
b. “… hepimiz birer makineydik, kaderimizde çarpışmak, çarpışmak, çarpışmak vardı.”
4. Anayurt Oteli – Yusuf Atılgan
a. “Ne çok yalan söyleniyordu yeryüzünde; sözle, yazıyla, resimle ya da susarak...”
b. “Ne ölüyüm ne sağım.”
5. Aganta Burina Burinata – Halikarnas Balıkçısı
a. “Deniz, baştan başa masmavi bir gülüştü.”
6. Drina’da Son Gün – Faik Baysal
a. “Yaşamak bir şeyler kaybetmek ve onların yerine yenilerini kazanmaktır.”
7. Martı Jonathan Livingston – Richard Bach
a. “Rakamlar sınırları belirler; iyinin, mükemmelin sınırları yoktur.”
8. Lütfen Sessiz Olur musun Lütfen? – Raymond Carver
a. “Bekleyerek oturuyor, narin parmakları saçlarını karıştırıyor. Neyi bekliyor? Bilmek isterdim. Aylardan ağustos. Hayatım değişecek. Hissediyorum.”
9. Sophie’nin Seçimi – William Styron
a. “Hayal ürünü kötülük romantik ve renklidir, oysa gerçek kötülük karanlıktır, yavan, anlamsız, boğucu.”
10. Zen ve Motosiklet Bakım Sanatı - Robert Pirsig
a. “Başka insanların yaşamlarındaki küçük anıların içinden, görünmeden geçiyor.”
11. Parasız Yatılı – Füruzan
a. Türk öykücülüğünün mihenk taşlarından
b. 12 anne-kız çocuğu ilişkisi üzerine öyküden oluşur
12. Kum Kitabı – Jorge Luis Borges
a. “Bu ezginin her zaman sürmesini ve yaşamım olmasını isterdim.”
13. Deniz Deniz – Iris Murdoch
a. “İnsana dair hiçbir şey ebedi değildir.”
14. Raziye – Melih Cevdet Anday
a. “Saçları ağarmış bir kadındı akşam. Alçak bir rüzgar otların arasında yılanlar gibi dolaşıyordu.”
15. Yürümek – Sevgi Soysal
a. “Başkaldıran, ayak uydurmaya çalışmamalı asla. Ayak uydurmaya çalıştığı an, ötekilerle arasında açılmış uçuruma, kendi açtığı uçuruma düşüverir.”
16. Periyodik Tablo – Primo Levi
a. “Söyleyecek bir şeylerin varsa kötü yazar olmak çok zor. Söyleyecek bir şeyleri olanlar düşüncelerini açık ve temiz aktarabilmekle yükümlüler çünkü. Anlatacak bir şeyi olmayan, diğer tüm araçlara sahip olsa da ikinci sınıf yazardır.” – Primo Levi
17. Otostopçunun Galaksi Rehberi – Douglas Adams
a. “…dediğim gibi, ben burda yeniyim. Hayat benim için tam anlamıyla yabancı. Anlatsana neye benziyor?”
18. Göz (Carrie) – Stephen King
a. "İnsanlar zamanla daha iyi olmuyorlar, sadece akıllanıyorlar. Akıllandığın zaman sineklerin kanatlarını koparmaktan vazgeçmiyorsun, yalnızca bunu yapmak için daha iyi nedenler buluyorsun."
19. Çakarcalı Efe – Yaşar Kemal
a. Dönemin yazarlarını oldukça etkileyen röportaj kitabı
20. Banko - Henri Charrière
a. Charrière’in Fransız Guyana’sında hapishane hayatının ve hapishaneden kaçış hikayesine dayanan Kelebek romanının devamı.
b. “Ne kadar güç herkes gibi yaşamak, boyun eğmek herkes gibi herkese ayak uydurup yürümek kural diye şu iki ölçüyü kabul ederek: Zaman ve uzaklık.”
21. Marcier ile Camier – Samuel Beckett
a. “…zalimcedir zaman içine hapsedilmişliğimiz.”
b. “Öyle anlar olur ki en basit sözcükler anlamlarını ele vermekte gecikirler.”
22. Bir Kadının Penceresinden – Oktay Rifat
a. “İster kusur kendinde olsun, ister başkalarında insanları sevemiyordu. Kuyruksuz, acısız, ürküntü duymadan yüzlerine bakabileceği pek az insan vardı.”
23. Fikrimin İnce Gülü – Adalet Ağaoğlu
a. "Fikrine taktığın ince gül ben miyim?"
b. “Ne kötü oldu şu dünya! Her yerde rekabet.”
24. Bir Uzun sonbahar – Demir Özlü
a. “Sanki yaşamın biraz gerisindeydim, daha bütünüyle yaşam örtüsünün tam içinde değildim; bu duygu da bana tatlı bir yalnızlık, bir ölçüde sinir gerginliğiyle, duygusal bir yükseliş veriyordu.”
25. Tuhaf Bir Kadın – Leyla Erbil
a. "Bu düzenin vereceği her nimetten nefret ediyorum."
26. Bozkır Çiçekleri – Selçuk Baran
a. "Kahramanlarını tüketmiş bir çağda yaşıyoruz biz.”
27. Çevengur – Andrey Platonov
a. “Ben hep bir şehirde yaşar, bir başka şehri severim.”
b. "Yüzünden bilinç okunmayana güzel denmez.”
Felsefe:
28. Hapishanenin Doğuşu - Michel Foucault
29. Anti-Ödipus – Felix Guattari & Gilles Deleuze
30. Hanna Arendt – Şiddet Üzerine